Islandia ma przed sobą jeszcze długą drogę do osiągnięcia pełnej równości płci. Kobiety i osoby niebinarne wciąż doświadczają różnych form dyskryminacji. Kolejnymi problemami są nierówności płac oraz trwająca epidemia przemocy ze względu na płeć. Szczególnie dotknięte są nimi kobiety obcego pochodzenia, osoby LGBTQI+, kobiety z niepełnosprawnościami, kobiety o niskich zarobkach oraz kobiety w kryzysie bezdomności. Nierówne traktowanie płci ma wpływ na pogorszenie stanu zdrowia oraz poziom życia kobiet, a ich udział wśród grup inwalidzkich stale rośnie.
Od pięćdziesięciu lat kobiety, a obecnie także osoby niebinarne, spotykają się 24 października, aby domagać się działań na rzecz równości w islandzkim społeczeństwie. W zeszłym roku ponad 100 tysięcy kobiet i osób niebinarnych przerwało pracę, aby domagać się zmian. Niestety, wciąż niewiele się zmieniło, dlatego niezbędne jest niezwłoczne podjęcie konkretnych działań:
Działań przeciw przemocy, działań przeciw luce płacowej między kobietami a mężczyznami, działań na rzecz poprawy sytuacji matek oraz działań przeciwko dyskryminacji na rynku pracy.
Niedocenianie zawodów wykonywanych przez kobiety i równość płac
Dochody kobiet są wciąż o około 21% niższe od dochodów mężczyzn. Główną przyczyną tej nierówności jest to, że rynek pracy podzielony jest na zawody męske i żeńskie, a zawody tradycyjnie wykonywane przez kobiety są niedocenianie. Statystyczny dzień pracy kobiety obcego pchodzenia jest dłuższy, mniej regularny i gorzej płatny niż innych kobiet na Islandii. Najniższe wynagrodzenie w islandzkim społeczeństwie otrzymują kobiety pracujące przy sprzątaniu i opiece nad dziećmi. Niezależność finansowa jest kluczowym elementem w zapewnieniu kobietom i osobom niebinarnym bezpieczeństwa i wolności. Rząd musi stanąć po stronie kobiet i osób niebinarnych oraz podjąć działania mające na celu :
- Naprawę systemowego niedoceniania zawodów żeńskich\ tradycyjnie wykonywanych przez kobiety
- Zagwarantowanie możliwości porównywania wynagrodzeń za pracę o zbliżonym obciążeniu i statusie pożyteczności społecznej pomiędzy zawodami tradycyjnie żeńskimi i męskimi niezależnie od miejsca zatrudnienia;
- Dokończenie prac nad całościowym systemem reewaluacji pracy oraz zrewidowanie systemu oceny stanowisk pracy w samorządach. Zapewnienie porównywalnego systemu wynagrodzenia za pracę dodatkową pomiędzy miejscami pracy;
- Wprowadzenie mechanizmu ułatwiającego dochodzenie roszczeń w sprawach o równość płac;
• Ustanowienie zasad dotyczących przejrzystości wynagrodzeń, opartych na modelu UE, z uwzględnieniem specyfiki islandzkiego rynku pracy oraz zapewnienie skutecznego nadzoru.
Nieodpłatne prace domowe i obowiązki opiekuńcze kobiet
Kobiety, częściej niż mężczyźni, zmuszone są do zmniejszenia wymiaru czasowego swojej pracy zarobkowej, aby sprostać nieodpłatnym obowiązkom domowym.
Ponad połowa dzieci uzyskuje miejsce w przedszkolu dopiero po ukończeniu 18. miesiąca życia.
Pomiędzy zakończeniem urlopu macierzyńskiego a uzyskaniem miejsca w placówce opieki nad dziećmi tworzy się kilkumiesięczna luka. Ta luka ma znacznie większy wpływ na dochody, możliwości zawodowe, a w kosekwencji, i prawa emerytalne matek niż ojców. Dochody matek po urodzeniu dziecka spadają o 30-50%, a po trzech latach od porodu są nadal znacznie niższe niż były przedtem. Natomiast dochody ojców w momencie narodzin dziecka spadają o 3-5%, ale po roku wracają do poprzedniego poziomu. Samotnym matkom jest bardzo trudno związać koniec z końcem.
- Należy zagwarantować ustawowo prawo do opieki przedszkolnej bezpośrednio po
zakończeniu urlopu macierzyńskiego/tacierzyńskiego; - Należy znieść możliwość obniżania najniższych zasiłków macierzyńskich/tacierzyńskich oraz zapewnić, aby te świadczenia nigdy nie były niższe niż płaca minimalna.
Przemoc ze względu na płeć
Około 40% kobiet przynajmniej raz w życiu padło ofiarą przemocy. Do grupy osób, które narażone są na doświadczenie przemocy należą też: osoby transpłciowe (w tym osoby niebinarne i inne osoby o niejednoznacznej płci), kobiety z niepełnosprawnościami oraz kobiety obcego pochodzenia. 15% dziewcząt i 6% chłopców uczęszczających do 10. klasy szkoły podstawowej doświadczyło przemocy seksualnej ze strony innego nastolatka. Przemoc w Internecie może być tak samo poważna jak przemoc w realnym świecie. Cyfrowej przemocy seksualnej doświadczyło 58% dziewcząt i 35% chłopców. Z relacji opiekunów młodych ofiar przemocy seksualnej wynika, iż występuje silny związek pomiędzy pornografią a opisami przemocy przedstawianymi przez ofiary. Konsumpcja pornografii wśród dzieci i młodzieży jest obecnie tak powszechna, że właściwie można to porównać do faktycznej edukacji seksualnej dzieci i młodzieży. Osoby pracujące z dziećmi i nastolatkami widzą wyraźny wpływ pornografii na ich relacje, które wyrażane są poprzez brak poszanowania czyichś granic, brak szacunku, niechciany dotyk i wulgarny język. Należy przeciwdziałać coraz powszechniejszej mowie nienawiści oraz uprzedzeniom wobec młodzieży LGBTQI+ poprzez odpowiednią edukację w szkołach.
- Ofiarom przemocy należy zapewnić odpowiednią opiekę, w tym dostęp do tłumacza w razie potrzeby oraz usprawnić dostęp do usług instytucji publicznych. Z tym wiąże sie też bezpośrednio konieczność wprowadzenia obowiązkowego rozwijania kompetencji osób pracujących w tych instytucjach, szczególnie w zakresie pracy z grupami marginalizowanymi. Dotyczy to sędziów, prokuratorów, policji i innych osób zaangażowanych w sprawy związane z przemocą ze względu na płeć;
- Należy zrewidować prawo dotyczące gwałtów i innych przestępstw seksualnych oraz przemocy ze względu na płeć, aby uwzględniało przestępstwa internetowe;
- Należy ograniczyć dostęp młodzieży do pornografii poprzez wprowadzenie kontroli
dostępu; - W programie nauczania szkół podstawowych i średnich powinna zostać wprowadzona edukacja na temat płci, różnorodności seksualnej oraz przemocy;
- Należy zapewnić młodym ludziom dostęp do anonimowego poradnictwa i rozmów z
doradcami.
Zakaz zbliżania się w obecnej formie nie przynosi pożądanych rezultatów i wymaga znacznych usprawnień, jako, że jego naruszenie nie skutkuje żadnymi niezwłocznymi konsekwencjami. Nałożenie chociażby grzywny na osobę łamiącą zakaz bezpośrednio po popełnieniu wykroczenia, byłoby już istotnym krokiem ku poprawie sytuacji. Często, gdy kobiety i osoby niebinarne ujawniają przemoc, której doświadczyły, i domagają się, by sprawcy zostali w jakiś sposób pociągnięci do odpowiedzialności, spotykają się z ostrą reakcją, m.in. w postaci pozwów o zniesławienie. Zagraża to zarówno ich przyszłości finansowej, jak i zdrowiu psychicznemu. Mowa nienawiści na tle płci i orientacji seksualnej stała się bardzo widoczna. W najnowszym raporcie międzynarodowego komitetu nadzorującego walkę z dyskryminacją wobec kobiet podkreślono, że w Islandii potrzebne jest ustawodawstwo, które uczyni tego typu mowę nienawiści przestępstwem.
- Naruszenie zakazu zbliżania się, aby było skuteczne, musi mieć swoje konsekwencje. Policja powinna otrzymać szersze uprawnienia do jego egzekwowania;
- Należy wprowadzić przepisy o ochronie informatora przestępstw na tle seksualnym chroniące osoby ujawniające przemoc seksualną. Powinny one również obejmować ofiary zgłaszające przypadki przemocy;
- Mowa nienawiści oparta na nierówności płci, mizoginii oraz inne formy mowy nienawiści na tle płciowym powinny być karalne.
Niestabilna lub trudna sytuacja finansowa stanowi główną przyczynę prostytucji wśród kobiet i osób niebinarnych. Zapewnienie ludziom niezależności ekonomicznej oraz prawa do decydowania o swoim ciele są kluczowe w zapobieganiu tej formie przemocy. Bez względu na to jak zdefiniujemy prostytucję większość z nas zgadza się co do konieczności zapewnienia tym osobom możliwości wyjścia z niej przy odpowiednim wsparciu społecznym i systemowym.
- Należy zagwarantować dostęp do pracy, mieszkań oraz wsparcia osobom, które padły ofiarą prostytucji lub handlu ludźmi tak, aby miały możliwość na stałe zmienić swoje warunki życiowe.
Minęło 50 lat od dnia, w którym w ramach prostestu kobiety w Islandii przerwały swoją pracę oraz wykonywanie obowiązków domowych, doprowadzając do całkowitego paraliżu kraju. Niestety mimo niestrudzonej walki przez pół wieku, kobiety wciąż doświadczają nierówności i przemocy.
Zeszłoroczny Strajk Kobiet był rekordowy. odbył się aż w 21 miejscowościach, a ten zorganizowany stolicy był największym zgromadzeniem plenerowym w historii Islandii. To wyraźnie pokazuje, że jesteśmy gotowe, by kontynuować walkę – walkę tych kobiet, które toczyły ją przed nami. Siła, duch walki i wyraźne wezwanie do zmian towarzyszyły temu ogromnemu aktowi solidarności, w takim samym stopniu jak miało to miejsce w 1975 roku. Społeczeństwo, które tak zdecydowanie sprzeciwia się nierównościom, ma potencjał, aby stać się prawdziwym rajem równości.
Aby kontynuować strajk, my – 34 organizacje feministyczne, kobiece, pracownicze, osób z niepełnosprawnościami i osób niebinarnych – ponownie łączymy siły i przedstawiamy nasze żądania. Dajemy rządowi rok, tj. do 24 października 2025 roku, na zmianę prawa i podjęcie działań zapewniających pełną i ostateczną równość płci.
Nie będziemy dłużej czekać! Aby dopilnować realizacji naszych postulatów i kontynuować rewolucję, ogłaszamy rok 2025 – Rokiem Kobiet, podczas którego planujemy intensywną współpracę na rzecz społeczeństwa, w którym każdy ma równe szanse i możliwości. Dokładny program Roku Kobiet 2025 zostanie przedstawiony na początku roku.
Teraz ponownie łączymy siły i jednoczymy się wokół naszych żądań. Wiemy, że naszej wspólnej siły nie da się zatrzymać. Historia nam to pokazuje. Jesteśmy w stanie, mamy odwagę i chcemy!
Aðstandendur
- Aflið
- Alþýðusamband Íslands
- Bandalag kvenna í Reykjavík
- BHM – Bandalag háskólamanna
- BSRB
- Druslugangan
- Femínísk fjármál
- Félag íslenskra hjúkrunarfræðinga
- FKA // Félag kvenna í atvinnulífinu
- Hagsmunasamtök brotaþola
- Hagsmunasamtök knattspyrnukvenna
- Icefemin
- Kennarasamband Íslands
- KÍO // Konur í orkumálum
- Konur í lögmennsku
- Kvenfélagasamband Íslands
- Kvennasögusafn Íslands
- Kvenréttindafélag Íslands
- Kynjafræði við Stjórnmálafræðideild Háskóla Íslands
- Læti! tónlist // Stelpur rokka!
- Menningar- og friðarsamtök íslenskra kvenna
- Q – félag hinsegin stúdenta
- Rótin félagasamtök
- Samtök starfsmanna fjármálafyrirtækja -SSF
- Samtök um Kvennaathvarf
- Samtökin ’78
- Soroptimistasamband Íslands
- Stígamót
- Trans Ísland
- UAK // Ungar athafnakonur
- WIFT – Félag kvenna í kvikmyndum og sjónvarpi á Íslandi
- W.O.M.E.N. in Iceland
- WomenTechIceland
- ÖBÍ
- Öfgar
